Molenkenner Jan van Egmond (Middenweg 38, Noordbeemster): “De as van de Nachtegaal, komt van een molen die hier achter op de bouw stond. Kees van der Lee heeft me verteld dat hij hem er zelf gehaald heeft. Het zal zo ongeveer 1885 zijn geweest. De Nachtegaal had oorspronkelijk een houten as.” Kees van der Lee was een van de vorige eigenaren van de molen. …
Wat hij wel vrij zeker weet, is dat de roeden van de molen ook al afkomstig zijn van een voormalige Beemster watermolen. “Ze zijn verkort. Dat kun je zien. De Nachtegaal heeft een vlucht van 22 meter. De Beemster watermolens zullen een vlucht van een meter of vijfentwintig hebben gehad.” …
De Nachtegaal heeft oorspronkelijk gestaan ongeveer op de plaats waar nu de veelbesproken boerderij Pronk staat aan de Rijperweg, op de “binnenkavel” nr. 67. Kenners schatten dat de bouw in het begin van de jaren zeventienhonderd heeft plaatsgehad. Wanneer de verplaatsing naar de Hobrederweg geschiedde, is niet bekend. Misschien 1863, het jaar waarin de huidige kap er op werd geplaatst, die afkomstig was van een watermolen.
De laatste restauratie heeft plaats gehad in 1950. Die kostte ƒ 6000. “Alles is er uit geweest. Moeijes van Obdam heeft het gedaan. Op een dag zag ik de molen in de zeilen staan. Ik dacht, daar moet ik op af. De restauratie was klaar, maar de molen wilde niet draaien. Dat heeft Poland uit Heerhugowaard toen nog in orde gemaakt”.
De molen staat weliswaar nog fier overeind, maar één van de stijlen is al bedenkelijk verzakt; de hekken van de wieken takelen af en staan er wat bij als een onvolledig gebit. De wind fluit door de gaten in de schamele, versleten rieten jas, maar het is geen zang een nachtegaal waardig. Het is een klaagzang, een s.o.s.-sein tot de reddende hand van de molenmaker en tot de instantie die het moeten mogelijk maken dat deze restauratie zijn heilzaam werk kan gaan doen. Opdat Beemster’s enige molen als herboren in nieuwe luister zijn oude glorie ten toon zal kunnen spreiden.
[De molen is inmiddels ca. 50 m naar het westen verplaatst, en op de nieuwe plek gerestaureerd en draaivaardig gemaakt.]
